اشاره: در آخرین یادداشت از نخستین فصلِ «خدای‌خوانی»، به لفظ «مع» و ترجمۀ آن می‌پردازم. مترجمان در نیایش قرآنی موجود در آیۀ ۵۳ از سورۀ آل‌عمران، این واژه را چگونه برگردانده‌اند؟
«رَبَّنا آمَنّا بِما أَنزَلتَ وَٱتَّبَعنَا ٱلرَّسولَ فَٱكتُبنا مَعَ ٱلشّاهِدين»
(آل‌عمران: ۵۳)
خدایا، به آنچه تو فرستاده‌ای ایمان آورده‌ایم و دنباله‌روِ پیامبرت بوده‌ایم؛ پس ما را با شاهدان[1] همنشین کن.
(ترجمۀ علی ملکی)
چنان‌که پیداست، «نا» (ما)، مفعول‌بهِ فعل «اُكتُب» (بنویس) است. اما ازآنجاکه نمی‌توان خودِ کسی را نوشت، بلکه مثلاً نام‌ونشان افراد نوشتنی است، باید گفت در اینجا حذفی به‌قرینۀ معنوی روی داده است. شاید بتوان گفت بیشتر مترجمانْ همین حذف را در ترجمه‌شان نیز بازتابانده‌اند، اما هستند مترجمانی که ترجیح داده‌اند محذوف را به‌جای خود برگردانند، مانند بهرام‌پور که چنین گفته است: «پس نام ما را در زمرۀ شاهدان بنويس.» الهی قمشه‌ای و مجتبوی نیز چنین کرده‌اند.
اما آنچه اکثر قریب به اتفاق مترجمان به ترجمۀ خویش افزوده‌اند واژۀ «زمره» یا مترادف‌های آن است. «زمره» را «گروه، جماعت، دسته» معنا کرده‌اند (دهخ). انصاریان، بهرام‌پور، خرمدل، خرمشاهی، صادقی تهرانی، فولادوند، قرائتی و مکارم شیرازی، همه، از واژۀ «زمره» در ترجمه‌شان سود جسته‌اند. برای مثال صادقی تهرانی چنین گفته: «ما را با (زمرۀ) گواهان (در این سامان) ثبت فرمای.»
در اینجا می‌توان پرسشی پیش کشید: با توجه به این معنا، «مع» را باید چگونه برگرداند؟ آیا باید از خدا بخواهیم که «در» زمرۀ گواهان باشیم یا «با» این زمره یا «از» آن؟ در اینکه «مع» اسم است یا حرف، اختلاف‌نظر وجود دارد، اما به‌هرروی، در معنای آن گفته‌اند: «لَفظَةٌ تُفيدُ ٱلمُصاحَبَةَ وَٱجتِماعَ شَيئَين»؛ (لفظی است که معنای همراهی و پیوستگیِ دو [یا چند] چیز را می‌دهد) (وسط). براین‌اساس شاید بتوان گفت حرف اضافۀ «با» این معنا را بهتر از دیگر حروف اضافه می‌رساند.
[1]. پانوشت در ترجمه: «شاهدان» یعنی شاهدان کارهای مردم یا شاهدان بر یگانگی خدا.